ارزیابی شدت خطر بیابان‌زایی منطقۀ جازموریان با تأکید بر معیارهای زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی

نویسندگان

دانشگاه کاشان

چکیده

شناخت معیارها و شاخص‌های بیابان‌زایی و تعیین مهم‌ترین عوامل مؤثر بر آن در هر منطقه، گام نخست برنامه‌ریزی منطقی به‌منظور بیابان‌زدایی است. ازاین‌رو در پژوهش حاضر، حساسیت اراضی جازموریان به بیابان‌زایی با استفاده از روش IMDPA که یکی از روش‌های ارزیابی بیابان‌زایی در مناطق خشک و نیمه‌خشک است و با تأکید بر معیار زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا نقشه واحدهای کاری با استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی، کاربری اراضی و تصاویر سنجندۀ لندست 8 و با بهره‌گیری از تصاویر گوگل ارث تهیه شد و 16 واحد کاری مجزا انتخاب گردید. در هر واحد، شاخص‌های «شیب»، «نوع بهره‌برداری از واحد کاری» و حساسیت «سنگ به فرسایش» ارزش‌گذاری شد و درنهایت، با تلفیق شاخص‌ها با استفاده از میانگین‌گیری هندسی، ارزش معیار مربوط، محاسبه و نقشۀ شدت خطر بیابان‌زایی تهیه شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که منطقۀ جازموریان از لحاظ بیابان‌زایی در سه کلاس کم و ناچیز (I) متوسط (II) و شدید (III) به‌ترتیب با مساحت‌های 1971، 1743، 2102 کیلومترمربع طبقه‌بندی می‌شود. براساس نتایج به‌دست‌آمده از بررسی معیار مذکور، بیشترین وسعت منطقه، مربوط به کلاس‌ شدید بیابان‌زایی است که نیازمند برنامه‌های مدیریت خطر در این نواحی است. همچنین شاخص نوع بهره‌برداری از واحدکاری بیشترین تأثیر را در بیابان‌زایی منطقه در گروه خود داشته است که بر توجه بیشتر به این عامل در تدوین برنامه‌های کنترل بیابان‌زایی تأکید می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Desertification Hazard in the Jaz_Murian region based on Analysis of Geology-Geomorphology criterion

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Soleimani Sar
  • Abolfazl Ranjbar Fordoei
  • Sayed Hojjat Mousavi
چکیده [English]

Recognition of desertification criteria and indices and determining the most effective factors on it are the first steps for logical planning to combat desertification. In this study, the sensitivity of the Jaz-Murian region to desertification was evaluated using IMDPA model which is one of the desertification assessment methods in arid and semi-arid regions, on the basis of geology-geomorphology criterion. For this purpose, work unit map (Geo-bio faces map) was created by using geology, land use/land cover map, Landsat 8 satellite imagery and Google Earth data; accordingly, 21 work units were identified. In each unit, the "slope", "land use" and "erodibility" indices were weighted and combined with each other by calculating geometric mean of indices. The results showed that Jaz-Murian region was classified in three desertification hazard classes including low (I), moderate (II) and high (III), with 1971 km2 , 1743 km2 and 2102 km2 areas respectively. Most of the region classified in high hazard of desertification class that needs risk management plans. Land use had the most effects on desertification hazard in geology-geomorphology group, therefore it can be concluded that management strategies have to focus on this index to control desertification.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geomorphology Facies
  • land use
  • Erosion
  • IMDPA model
  • Desertification Indices
1. Arami, A.H., 2013. Assessment of desertification hazard (IMDPA Model), risk and development of management programs in the semi-arid region of Agh band, Golestan province-Iran. M.Sc. thesis, Gorgan University of agriculture sciences and natural resources. 2. Bahreini, F., Pahlavanravi , A., Moghaddamnia, A., Rahi, G.H. 2012. Spatial prioritization of land degradation using IMDPA model with emphasis on wind erosion and climate (case study: bardkhun region of boushehr). Journal of Water and Soil. Vol 26, No 4, 897-907. 3. Lavando Contador, J.F., Schnabel, S., Gomez Gutierrez, A., and Pulido Fernandez, M. 2009. Mapping sensitivity to land degradation in extremadura. SW Spain, land degradation & development. 20: 129–144. 4. Mesbahzadeh, T., Ahmadi, H., Zehtabian, Gh.R., Sarmadian, F. 2013. Assessment and mapping of land degradation in abuzaydabad, Iran using an IMDPA model with emphasis on land criteria. Journal of Desert. 18: 1-7. 5. Salvati, L., Mancino G., De Zuliani, E., Sateriano, A., Zitti, M., Ferrara, A. 2013. An expert system to evaluate environmental sensitivity: a local – scale approach to desertification risk. Applied Ecology and Environmental Research. 11(4): 611-627. 6. Silakhori, i., 2013. Assessing desertification hazard (comparing MICD and IMDPA models), risk and developing management plan in Sabzevar region, Iran. M.Sc. thesis, Gorgan University of agriculture sciences and natural resources. 7. Soleimani Sardo. M., Ranjbar Fordoei, A., Ghazavi, R., Vali, A.A. Mousavi H. 2015. Assessment and mapping of areas sensitive to desertification in the Yazd-Ardakan plain. Journal of water and soil conservation. Vol 22(2), pp 191-204. 8. Zehtabian, G.H., Khosravi, H., Masoudi, R. 2014. Models of Desertification Assessment (Criteria and Indices). University of Tehran Press. 9. Ziaeia, M.S., Masoudi, R., Ghodsi, M., Khosravi, H. 2012. Study of the effect of management criterion on desertification control (case study: Kashan). Journal of Desert, 17:105-109.