بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی بر بیابان‌زایی تکنوژنیک در محدودۀ شهر مشهد

نویسندگان

دانشکده کویرزدایی سمنان

چکیده

گسترش شهرنشینی همواره مسائل متنوع و گسترده‌ای را به‌دنبال داشته است که تغییرات وسیع در الگوی کاربری زمین مهم‌ترین اثر آن است. کاهش توان اکولوژیکی و بیولوژیکی زمین یکی از آثار منفی تغییرات کاربری اراضی است که از آن، با عنوان عامل بیابان‌زایی نیز یاد می‌شود. در این پژوهش، برای تعیین شدت بیابان‌زایی ناشی از توسعۀ شهری در محدودۀ شهر مشهد، از روش ایرانی IMDPA استفاده شد. در گام اول، نقشۀ کاربری اراضی این محدوده در پنج دهۀ 40، 60، 70، 80، 90 تهیه شد که منابع مورد استفاده برای تهیۀ نقشۀ کاربری اراضی به‌ترتیب دهه‌های ذکرشده، عکس‌های هوایی با مقیاس 1:20000، نقشه‌های توپوگرافی با مقیاس 1:50000، لایه‌های توپوگرافی با مقیاس 1:20000، تصاویر ماهواره‌ای Landsat -7 ETM+ و جدیدترین تصاویر ماهواره‌ای Google Earth بوده است. سپس با استفاده از معیار تکنوژنیک مدل IMDPA، وزن‌دهی به شاخص‌های این معیار (نسبت اراضی مسکونی و صنعتی به باغی زراعی، نسبت اراضی مسکونی و صنعتی به مرتعی و جنگلی، نسبت تراکم جاده به سطوح شهری، میزان فضای سبز به‌ازای هر نفر) انجام شد و در انتها از میانگین هندسی شاخص‌ها، شدت بیابان‌زدایی در پنج دهه از دهۀ 40 تا 90 مشخص و مؤثرترین عامل بیابان‌زایی شناسایی گردید. نتایج نشان می‌دهد که در دهۀ 40، پایین بودن سرانۀ فضای سبز و کاهش اراضی مرتعی به‌ترتیب مهم‌ترین عوامل بیابان‌زایی در شهر مشهد است. در دهه‌های 60، 70 و 80 اصلی‌ترین عوامل بیابان‌زایی، کاهش اراضی مرتعی، کاهش سرانۀ فضای سبز شهری و کاهش اراضی زراعی است. در دهۀ 90، اصلی‌ترین عامل، کاهش اراضی مرتعی و سپس کاهش اراضی زراعی و سرانۀ فضای سبز است. در هر پنج دهه، عامل تراکم جاده‌ای در دامنۀ امتیاز کم در مدل قرار گرفت که از تأثیر این عامل در بیابان‌زایی شهر مشهد می‌توان چشم‌پوشی کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impacts of land use changes on Technogenic desertification in Mashhad city

نویسندگان [English]

  • zahra gohari
  • Shima Nikou
چکیده [English]

Urbanization lead a wide variety of difficulties that changes in the pattern of land use is the major consequence. One of the outcome of land use changes is ecological and biological capacity reduction or desertification. In this study, for determine of desertification due to urban development within the city of Mashhad, was used Iranian mothod (IMDPA). The land use map of this area was prepared in five decades, 40, 60, 70, 80, 90. The sources used to prepare the land use map includes, Aerial photos with scale 1: 20000, topographic maps with scale 1: 50000, digital topographic layers with scale 1: 20000, Landsat -7 ETM + Satellite images and the latest images of Google Earth. Using technogecic criterion in IMDPA mothod, weighting the indicators of this criterion was carried out. The severity of desertification in the five decades was determined by geometric mean of indicators numerical values. The results show that in the 40s, the low per capita green space and reducing of rangeland, in the decade of 60, 70 and 80, rangeland and agricultural land reduction and reducing per capita urban green were the most important indicators of Technogenic desertification. In the 90s, reduction of arable land, rangeland and per capita green space are the major indicators of desertification. In the five decades desertification intensity of the road congestion indicator was evaluated low, therefore the impact of it can be ignored on desertification of Mashhad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Technogenic desertification
  • IMDPA
  • land use changes
  • Mashhad City
  1. Ahmadi, H., Nazari, A.K., Ekhtesasi, M.R., Moghimi, F., Hosin Abadi, M., 2012. The Effects of Urban and Industrial Development (Technogenic Desertification) in the desertification (Case Study: Eastern Region of Esfahan Province), Journal of Environmental Erosion Researches, 5: 63-77.
  2. Aziz poor, M., Hosain zade dalir, K., Esmail poor, N., 2008. Investigation of relationship between rapid horizontal growth of Yazd and population movements, Geography and Environmental Planning 34(2), 105-124.
  3. Bakr, N., D. C.Weindorf, M. H. Bahnassy and M. M. El-Badawi. 2012. Multi-temporal assessment of land sensitivity to desertification in a fragile agro-ecosystem: Environmental indicators. Ecological Indicators 15: 271–280.
  4. Baharam Soltani, K., 2008
  5. Cousins, S. A. O. and R. Lindborg. 2004. Assessing changes in plant distribution patterns—indicator species versus plant functional types. Ecological Indicators 4: 17–27.
  6. Ekhtesasi, M.R. and Sepehr, A. (2011). Methods and Models of Desertification AssessmentAnd Mapping, Yazd University press
  7. FAO/UNEP. 1983. Provisional Methodology for Assessment and Mapping of Desertification. FAO Library, No. 240997, p. 95.
  8. Ladisa, G., M. Todorovic and G. T. Liuzzi. 2011, A GIS-based approach for desertification risk assessment in Apulia region, SE Italy. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 49:103-113.
  9. Lavado Contador, J. F., S. Schnabel and A. Gómez Gutiérrez. 2009, An evaluation of the MEDALUS ESA index (environmental sensitivity to land degradation), from regional to plot scale. International Conference on Desertification (ICOD), University of Murcia, Spain.
  10. National mapping agency, Topographic maps of 1: 50,000 and 1: 25,000, Publishing national mapping agency.
  11. Rasmy, M., A. Gad, H. Abdelsalam and M. Siwailam. 2010. A dynamic simulation model of desertification in Egypt, The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences 13(2): 101-111.
  12. Nikoo, Sh., 2011. Evaluation of desertification potential based on IMDPA model to determine land degradation factors (case study: Damghan), PhD thesis, Natural Resources Faculty, Tehran University.
  13. Santini, M., G. Caccamo, A. Laurenti, S. Noce and R. Valentini. 2010. A multi-component GIS framework for desertification risk assessment by an integrated index. Applied Geography 30: 394–415.
  14. Sadeghi, S,. 2009. Survey the status of desertification within the city limits based on indicators of desertification technogecic, MS thesis, Natural Resources Faculty, Yazd University.
  15. Shahrokhi, M.Y., 2015. Analyzing and Modeling the impact of urban sprawl of the Mashhad on the change trend of surrounding rangelands using GIS and Remote Sensing techniques, MS thesis, Natural Resource Faculty, Birjand University
  16. Statistical Research and Training Center, 2012. The results of the 2011 national population and housing census, Iran Statistics Center Press.
  17. Tazeh, M., 2004. The Role of land use changes in the desertification area in Yazd, MS thesis, Natural Resources Faculty, Tehran University.