ارزیابی شدت بیابان‌زایی دشت روداب سبزوار با تأکید بر دو معیار اقلیم و آب

نویسندگان

1 دانشگاه کاشان

2 دانشگاه تهران

چکیده

تخریب زمین در مناطق خشک و نیمه‌خشک به‌وسیلۀ تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی، اوضاع را برای بیابان‌زایی فراهم می‌کند. به عبارت دیگر بیابان‌زایی روندی است که سرزمین و منابعش را به سوی انهدام سوق می‌دهد. هدف از این تحقیق، ارزیابی شدت بیابان‌زایی دشت روداب شهرستان سبزوار با استفاده از مدل بیابان‌زایی IMDPA می‌باشد. برای انجام این مطالعه، دو معیار اقلیم و آب به‌عنوان معیارهای اصلی مؤثر بر فرایند بیابان‌زایی براساس بازدید‌های میدانی و شرایط منطقه در نظر گرفته شد و امتیازدهی شاخص‌های این دو معیار براساس تأثیر آن در شدت بیابان‌زایی طبق جداول مدل مذکور صورت گرفت. سپس با تلفیق نقشه‌های شاخص‌های مربوط  به هر معیار از طریق روش میانگین هندسی، نقشۀ شدت بیابان‌زایی معیارهای اقلیم و آب جداگانه به‌دست آمد و در مرحلۀ آخر با تلفیق این دو نقشه، نقشۀ وضعیت شدت بیابان‌زایی بر‌اساس دو معیار آب واقلیم به‌دست آمد. ترسیم و تلفیق نقشه‌ها توسط نرم‌‌افزار3.9 ArcGIS انجام گرفت. نتایج  نشان می‌دهد که معیار اقلیم با امتیاز 1/71 و معیار آب با امتیاز 2/06 هر دو در کلاس متوسط بیابان‌زایی قرار دارد. نقشۀ نهایی شدت بیابان‌زایی دو معیاره اقلیم و آب نشان می‌دهد که 10/85 درصد (42/50 هکتار) از کل مساحت منطقه در کلاس بیابان‌زایی کم، 48/27 درصد (189/10هکتار) در کلاس متوسط، 34/63 درصد (135/63 هکتار) در کلاس بیابان‌زایی شدید و 6/25 درصد (24/45 هکتار در کلاس بیابان‌زایی خیلی شدید قرار دارد. برای جلوگیری از روند بیابان‌زایی استفاده از روش‌های بهره برداری اصولی از منابع آب به‌منظور جلوگیری از کاهش کمی وکیفی آب‌های زیرزمینی پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Roudab plain of Sabzevar city desertification intensity emphasizing two climate and water criteria

نویسندگان [English]

  • Abbasali Vali 1
  • hassan barabadi 1
  • Hasan Khosravi 2
1
2
چکیده [English]

Land degradation in arid and semi-arid regions caused by climate change and human activities makes it more susceptible to desertification. The aim of this research is assessing the intensity of desertification in Roudab plain of Sabzevar city using IMDPA model. So two criteria of climate and water as the main criteria affecting desertification process were considered based on field observations and regional conditions and scoring the indicators of these two criteria was accomplished according to their effects on desertification intensity and the model tables. Then integrating maps of indices related to each criterion by geometric mean method, desertification intensity map of climate and water criteria was obtained and finally, desertification intensity map was provided by integrating two climate and water criteria maps. The results show that climate criteria with the score of 1.71 and the water criteria with the score of 2.60 are both in medium desertification class. The ultimate desertification intensity map of climate and water criteria indicated that 10.85% of the studied area falls within the low class, 48.27% in the severe medium class, 34.63% in the severe class and 6.25% in very severe desertification intensity class. To prevent desertification process, it is suggested using modern irrigation techniques to prevent of quantitative and qualitative of groundwater reduction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • class of desertification
  • IMDPA
  • water criteria
  • climate criteria
  • Roudab plain of
  • Sabzevar city Index