ارزیابی شدت بیابان زایی حوضه مسجدسلیمان با استفاده از مدل IMDPA

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه کاشان

‎10.22052/deej.2016.113654

چکیده

در حال حاضر بیش از 80 درصد از سرزمین ایران در قلمرو اقلیمی خشک و نیمه‌خشک تا خشک نیمه‌مرطوب گسترده شده است که با توجه به ویژگی‌های طبیعی حاکم بر آن و شیوه‌های بهره‌برداری نامناسب، دارای شرایطی حساس و شکننده بوده و به‌صورت بالقوه و بالفعل در معرض پدیدۀ بیابان‌زایی قرار دارد. لذا در این پژوهش با استفاده از مدل IMDPA  که یکی از روش‌های ارزیابی بیابان‌زایی در مناطق خشک و نیمه‌خشک است، حساسیت اراضی حوضۀ مسجدسلیمان به بیابان‌زایی مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از بررسی‌های اولیه، معیار اقلیم با شاخص‌های بارش، خشکی ترانسو و خشکسالی، معیار خاک با شاخص‌های بافت، عمق مؤثر، درصد سنگریزه و هدایت الکتریکی، و معیار آب با شاخص افت سالانۀ آب زیرزمینی، به‌عنوان عوامل مؤثر در بیابان‌زایی ملاک عمل قرار گرفت. سپس از طریق مدل IMDPA امتیازات هر شاخص در معیار مربوط، مشخص و ارزش هر معیار با روش میانگین هندسی امتیازات شاخص‌های آن محاسبه شد. در نهایت هریک از معیارها به‌صورت لایه‌های اطلاعاتی وارد محیط ArcGIS شدند و با تلفیق لایه‌های رستری معیارهای مذکور و محاسبۀ میانگین هندسی آن‌ها نقشۀ شدت بیابان‌زایی حوضۀ مسجدسلیمان تهیه شد. نتایج نشان می‌دهد که از نظر درجۀ بیابان‌زایی حدود 2774 کیلومتر مربع از مساحت حوضه در کلاس متوسط و حدود 23 کیلومتر مربع باقی‌مانده نیز در دو کلاس کم و شدید قرار دارد. معیار اقلیم با ارزش عددی 46/2 بیشترین تأثیر و معیار آب با ارزش عددی 25/1 کمترین تأثیر را در بیابان‌زایی منطقه دارد. همچنین معیار خاک با ارزش عددی 13/2 حاکی از شدت بیابان‌زایی متوسط است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Desertification Intensity in Masjedsoleiman Area Using IMDPA Model

نویسندگان [English]

  • Abbasali Vali
  • Seyed Hojjat Mousavi
  • Seyed Mousa Sadat A ahmadi
چکیده [English]

Above 80 percent of Iran is currently located in arid and semi-arid to dry and sub-humid climates and they have sensitive conditions given the climatic conditions and natural characteristics of these regions and improper utilization methods, hence they are potentially and actually subject to the phenomenon of desertification. In this research, the sensitivity of the lands of Masjedsoleiman Area to desertification is evaluated by using IMDPA model, which is one of the methods of desertification assessment in arid and semi-arid regions. For this purpose, after initial assessments 3 criteria, including Climate, Soil and Water, were selected as the effective criteria in desertification of the region with different indices. By using the above-stated method, the scales of each index was obtained in the related criterion and the value of each criterion was calculated using geometric average of the scales of the indices. Then each criterion was elaborated in ArcGIS as database layers. By integrating raster layers of the stated criteria, calculating geometric average of the criteria and analyzing them by using the mentioned model, desertification intensity map of the studied regions was obtained. The results showed that about 2774 square kilometers of the studied area was found to be in medium class of desertification and about 23 square kilometer of the region was in two classes of low and high desertification. Climate with the numerical value of 2.46 and Water with the numerical value of 1.25 had respectively the highest and lowest effects in desertification of the region. Soil, with the numerical value of 2.13, shows the medium desertification intensity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • IMDPA Model
  • Masjedsoleiman
  • Desertification
  • ArcGIS