بررسی ژئومورفو-پدولوژیکی رخسارۀ نبکا در دشت صوفیکم (آق‌قلا) استان گلستان

نویسندگان

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

10.22052/6.16.59

چکیده

عمل حمل ماسه به‌وسیلۀ بادهای فرساینده در مناطق خشک و نیمه‌خشک و نشست این رسوبات اطرافِ موانعی مانند گیاهان بوته‌ای باعث به‌وجودآمدن پدیدۀ اکو-ژئومورفولوژیکی نبکا می‌شود که در تثبیت ماسه‌های متحرک در این مناطق از اهمیت زیادی برخوردار است. وجود نبکا در استان گلستان، نشان‌دهندۀ حاکمیت فرسایش بادی به‌خصوص در فصول خشک در این مناطق است. در پژوهش حاضر، به معرفی و ارزیابی مقایسه‌ای خصوصیات فیزیکی‌‌شیمیایی رسوبات نبکا و مجاور آن در این ناحیه پرداخته شده است. ازاین‌رو، ابتدا مهم‌ترین مؤلفه‌های دانه‌بندی ذرات در فرسایش بادی شامل اندازۀ ذرات ماسه، رس، سیلت و ویژگی‌های مورفومتری شامل میانگین قطر ذرات، جورشدگی و کج‌شدگی 30 عدد نبکا در دشت صوفیکم به‌عنوان یکی از مناطق تجمع نبکا در حاشیۀ شرقی خزر بررسی شد و خصوصیات فیزیکی‌شیمیایی رسوبات رأس و اراضی مجاور نبکا با استفاده از آزمون‌های آماری تی و ویلکاکسون موردمقایسه قرار گرفت. به‌منظور ارزیابی جهت بادهای فرساینده در شکل‌گیری نبکاها و توان حمل ماسه توسط آن‌ها، نمودارهای گل‌طوفان و گل‌ماسه ترسیم شد و نتایج آن نشان داد که جهت باد غالب و فرسایندۀ منطقه روندی غربی‌ـ شرقی دارد یا به‌عبارتی از دریا به ساحل است. همچنین ترسیم گل‌ماسه نشان داد که بادها در فصول بهار و تابستان، رسوبات بیشتری در سطح زمین حمل می‌کنند. نتایج نشان داد که بین شاخص جورشدگی، اندازۀ رسوبات با قطر ماسۀ خیلی ریز، لیمون و رس و میزان Ec، pH و مادۀ آلی در دو محیط نبکا و اراضی مجاور آن، تفاوت معنی‌دار وجود ندارد، اما شاخص کج‌شدگی، میانگین قطر ذرات، رسوبات با قطر ماسۀ ریزدانه، متوسط دانه، درشت‌دانه و خیلی درشت، SAR و ESP < /span> رسوبات تفاوت معنی‌داری دارند. نتایج بیانگر آن است که اثر و زمان عوامل فرساینده روی رسوبات زیاد نبوده و فاصلۀ آن‌ها از منطقۀ برداشت کم است؛ به‌عبارتی منشأ رسوبات حمل‌شده و تشکیل‌دهندۀ نبکا در منطقه محلی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geomorpho-Pedological Analysis of Nebka Landscape in Sufikam Plain, Golestan Province

نویسندگان [English]

  • Mohammad Alinezhad
  • Mohsen Hosseinalizadeh
  • Majid Ownegh
  • Ali Mohammadian behbahani
چکیده [English]

The operation of sand transport by erosive winds and its sedimentation around the obstacles such as plants leads to the appearance of the eco-geomorphologic phenomenon of nebka dunes in dry seasons of Golestan province. This study aims to identify the physicochemical characteristics of nebka sediments and compare its results with adjacent lands. Hence, the grain size distribution and morphometric characteristics of particles were determined for 30 samples in Sufikam plain in the Eastern border of Caspian Sea. Then, the relationships between the physicochemical properties were compared using Wilcoxon and T-test at 95%. Results showed that the prevailing wind direction is west to east which in our case is from sea to land. Analysis of sand rose graph indicates that the winds in spring and summer blowed the sediments from soil surface. Results showed that there were no significant differences between sorting of particles, fraction of very fine sand, silt, clay, EC, pH and organic carbon of nebka's head samples and its adjacent land. However, results of skewness index, mean diameter of fine sand, medium sand, coarse and very coarse sand, SAR and ESP proved to be statistically significant. Therefore, it can be concluded that the source of sediments is local.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nebka
  • Wind erosion
  • Physicochemical Characteristics
  • Sufikam Plain
  • Golestan province