تغییر ضرایب ذخیره و قابلیت انتقال آبخوان دشت الشتر به‌علت خشکسالی و افزایش بهره‌برداری منابع آب زیرزمینی

نویسندگان

1 دانشگاه کاشان

2 دانشگاه یزد

چکیده

خشکسالی و افزایش بهره‌برداری منابع آب زیرزمینی از عوامل کنترل‌کنندۀ خصوصیات آبخوان هستند. نقش این عوامل زمانی مشخص می‌شود که عملکرد آبخوان از لحاظ ضرایب هیدرودینامیکی در دوره‌های مختلف مطالعه شود. ازآنجاکه مدیریت تخصیص و بهره‌برداری در بیشتر آبخوان‌ها بر مبنای نتایج آزمایشات پمپاژ در گذشته است، نمی‌توان انتظار مدیریت بهینه را داشت. بدین منظور در این مطالعه، ابتدا وضعیت و وقوع دوره‌های خشکسالی آب زیرزمینی در دشت الشتر با استفاده از شاخص SGI بررسی شد، سپس دو دوره خشکسالی در اواخر دهۀ 1370 و اواخر دهۀ 1380 که وضعیت شدید و خیلی شدید داشتند، به‌عنوان تنش‌های وارده به سیستم آبخوان انتخاب شدند. در این دوره‌ها از نتایج آزمون‌های پمپاژ چاه‌های بهره‌برداری که تقریباً شرایط چاه‌های کامل را داشتند، برای تعیین ضرایب هیدرودینامیکی آبخوان استفاده شد. برآورد ضرایب هیدرودینامیکی آبخوان در چاه‌های بهره‌برداری با استفاده مدل تحلیلی مانچ که خطاهای ناشی از زهکشی لحظه‌ای، عدم تراکم‌پذیری آبخوان آزاد و ذخیرۀ چاه را در نظر می‌گیرد، انجام شد. ضرایب حاصل با نتایج آزمون‌های پمپاژ و مطالعات ژئوالکتریک (در ابتدای دورۀ مطالعاتی) مقایسه شد. نتایج نشان داد که مقادیر ضرایب هیدرودینامیکی آبخوان در هر دو دوره خشکسالی نسبت به دورۀ پایه کاهش داشتند. درخصوص قابلیت انتقال آبخوان بیشترین مقدار آن حدود 100 تا 320 مترمربع در روز در اواخر دهۀ 80 و در مکان‌های مختلف دشت اتفاق افتاده که نشان‌دهندۀ کاهش ضخامت بخش اشباع و کاهش نفوذپذیری آبخوان در اثر خشکسالی و افزایش بهره‌برداری منابع آب زیرزمینی است. همچنین در این دوره، بیشترین کاهش مقدار ضریب ذخیره بین 3 تا 10‌درصد نسبت به سال‌های اولیه بوده است. برای هر دو پارامتر مورد بررسی (ضریب ذخیره و قابلیت انتقال)، نتایج مقایسۀ میانگین با استفاده از آزمون آماری t در سطح اطمینان 95‌ درصد نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین مقادیر هر متغیر در دوره‌های تنش نسبت به دورۀ پایه وجود دارد. به‌طور کلی با افزایش شدت خشکسالی و برداشت بی‌رویۀ منابع آب زیرزمینی، بخش‌های مختلف دشت ضرایب هیدرودینامیکی کمتر را در سطوح بیشتری تجربه کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Change of storage coefficient and transmisivity of Aleshtar plain aquifer due to drought and groundwater overexploitation

نویسندگان [English]

  • Mahdi Sleimani Motlagh 1
  • Hoda Ghasemieh 1
  • Ali Talebi 2
1
2
چکیده [English]

Drought and overexploitation of groundwater should control the aquifer properties (e.g. storage coefficient and transmisivity). The role of stress factors is identified when the performance of aquifer hydrodynamic coefficients be studied. Since in the most aquifers, allocation and utilization management is based on the pumping test in the past, it would not be expected the optimal management. In order, in this study, the condition of occurrence of groundwater drought periods was investigated using SGI Index. Afterward, two periods of drought in late 1990s and late 2000s which had the severe and very severe drought status was selected as entered stresses to aquifer system. In these periods, the results of pumping tests in exploitation wells (that had the conditions of complete wells) were used to determine the hydrodynamic coefficients of the aquifer. Estimating of hydrodynamic coefficients in the exploitation wells was done using Moench Model. This model is considered the errors caused by instantaneous drainage, wellbore storage and the lack of compressibility unconfined aquifer. Coefficients obtained were compared with the pumping tests and Geoelectric studies (at the beginning of the study period (in early 2000s)). The Results showed that in both drought periods, the aquifer hydrodynamic coefficients had a reduction in comparison with baseline period. In case of transmisivity of aquifer, most its value has been occurred about 100 to 320 m2/day in late of 2000s in different places of plain. This is indicative the reduction of permeability and decrease of saturated zone thickness of aquifer due to drought and overexploitation. In this period, the results also showed that storage coefficient have been reduced from 3 to 10 percent to initial period. For both parameters investigated (storage coefficient and transmisivity), the results of compare means using t test in confidence level 95% showed that there is a significant discrepancy between values of each parameter during stress period to primarily years. In general, with increasing of drought severity and overexploitation of groundwater, different sections of the Aleshtar plain have been experienced lower hydrodynamic coefficients in wider areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought Periods
  • SGI Index
  • Hydrodynamic parameters
  • Moench Model
1. Alizadeh, A., 2006. Principles of Applied Hydrology. Ferdowsi University of Mashhad. Iran. 807 pp. 2. Ashraf, A., Ahmad, Z., 2008. Regional groundwater flow modelling of Upper Chaj Doab of Indus Basin, Pakistan using finite element model (Feflow) and geoinformatics. Geophysical Journal International 173, 17–24. 3. Bloomfield, JP., Marchant, BP., 2013. Analysis of groundwater drought building on the standardized precipitation index approach. Hydrology and Earth System Sciences 17,4769–4787. 4. Bloomfield, JP., Marchant, BP., Bricker, SH., Morgan, RB., 2015. Regional analysis of groundwater droughts using hydrograph classification. Natural Hazards and Earth System Sciences 19, 4327–4344. 5. Boulton, NS., 1963. Analysis of data from non-equilibrium pumping tests allowing for delayed yield from storage. Proceedings of the Institution of Civil Engineers 26, pp. 469-482. 6. Consulting engineers of Zharfab Payesh, 2003. Semi-detailed studies of Aleshtar Groundwater. 7. Ghafoori Kharanagh, S., 2012. Selection of suitable method to estimate the aquifer hydrodynamic coefficients. M.Sc. thesis, University of Tehran. 109 pp. 8. Hosseini, A., Farajzade M., Velayati S., 2005. Analysis of the water crisis in Nishabur with environmental planning approach. Research Committee of Water Company Khorasan province. 143 pp. 9. Hugman, R., Stigter, TY., Monteiro, JP., Nunes, L., 2011. Influence of aquifer properties and the spatial and temporal distribution of recharge and abstraction on sustainable yields in semi-arid regions. hydrological processes 26,18, 2791–2801. 10. Kresic, N, 2007. Hydrogeology and groundwater modeling. 2ed. CRC Press. 830pp. 11. Mishra, A K., Singh, VP., 2010. A review of drought concepts. Journal of Hydrology 391, 202–216. 12. Moench, AF., 1997. Flow to a well of finite diameter in a homogeneous, anisotropic water-table aquifer, Water Resources Research 33, 6, 1397-1407. 13. Mokhtari, H., Espahbod, H., 2009. The investigation of hydrodynamic parameters potentiality of the Varamin plain regarding the variation of salinity gradient. Journal of Geoscience 4,2, 27-47. 14. Naderianfar, M., Ansari, H., 2011. evaluation of drought severity-duration effects on watertable elevation at different time scales (case study: neyshabur plain). Water Engineering Journal 4, 1-15. 15. Neuman, SP., 1972. Theory of flow in unconfined aquifers considering delayed gravity response of the water table, Water Resources Research 8, 4, 1031-1045. 16. Osti, A L., Lambert, MF., Metcalfe, AV., 2008. On spatiotemporal drought classification in New South Wales: Development and evaluation of alternative techniques, Australian Journal of Water Resources 12, 21–34. 17. Radfar, M., Van Camp, M., Walraevens, K., 2013. Drought impacts on long-term hydrodynamic behavior of groundwater in the tertiary–quaternary aquifer system of Shahrekord Plain, Iran. Environmental Earth Sciences 70, 2, 927-942. 18. Soleimani Motlagh, M., 2012. Optimized Exploitation Management of Groundwater Resources in Drought Conditions using MODFLOW Model (Case Study: Aleshtar Plain, Lorestan Province). M.Sc. thesis, University of Yazd. 136 pp. 19. Takabi, E., 2015. Determined the hydrogeological parameters of the Shirvan aquifer. M.Sc. thesis, University of Shahrood. 136 pp. 20. Talebi, A., Soleimani Motlagh, M., Malekinezhad, H., Taie Semiromi, M. 2014. Optimized Exploitation Management of Groundwater Resources in Drought Conditions in Aleshtar Plain. Aridland & Desert Research Institute. Yazd University. 123 pp. 21. Van Camp, M., Radfar, M., Walraevens, K., 2010. Assessment of groundwater storage depletion by overexploitation using simple indicators in an irrigated closed aquifer basin in Iran. Agricultural Water Management 97, 11, 1876–1886. 22. Vidal, JP., Martin, E., Kitova, N., Najac, J., Soubeyroux, JM., 2012. Evolution of spatio-temporal drought characteristics: validation, projections and effect of adaptation scenarios, Hydrology and Earth System Sciences16, 2935–2955. 23. Zhang, Y., Xue, YQ., Wu, JC., Shi, XQ., Yu, J., 2010. Excessive groundwater withdrawal and resultant land subsidence in the Su-Xi-Chang area, China, Environmental Earth Sciences 61, 1135–1143.