طبقه‌بندی رویشگاه‌های گل‌ماهور (Verbascum songaricum schrenk) در زاگرس مرکزی ایران با استفاده از آنالیز خوشه‌ای

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج

2 دانشگاه صنعتی اصفهان

3 دانشگاه پیام نور اصفهان

چکیده

طبقه‌بندی جوامع گیاهی یکی از روش‌هایی است که ساختار یک اکوسیستم را مشخص می‌کند و ارتباط آن را با عوامل محیطی نشان می‌دهد. فن تجزیۀ خوشه‌ای در اکولوژی توصیفی برای تعیین جوامع گیاهی کاربرد زیادی دارد. هدف از تحقیق حاضر، طبقه‌بندی مکان‌های مرتعی رویشی گل‌ماهور و مشخص‌کردن پارامترهای کیفی که باعث جداسازی این مکان‌های مرتعی شده،  به‌وسیلۀ آنالیز خوشه‌ای (CLUSTER) است. این تحقیق در پنج مکان مرتعی رویشی گل‌ماهور (دره‌حوض، قهیز، ورودی سمیرم، قلعه‌قدم و دنا) انجام گرفت. برای شناسایی ترکیبات فرعی، گیاه  در مرحلۀ گلدهی از 5 مکان مرتعی مذکور، جمع‌آوری و در سایه خشک شد و عصارۀ آن به روش هضم استخراج شد. طبقه‌بندی خوشه‌ای مکان‌های مرتعی با توجه به شاخص‌های کیفی گل‌ماهور  به روش واریانس حداقل انجام گرفت. نتایج طبقه‌بندی به‌صورت نمودار درختی ترسیم شد. برای تشخیص نقش ویژگی‌های کیفی در ساخت گروه‌های نمودار درختی و اطمینان بیشتر ازگروه‌بندی، تجزیۀ واریانس یک‌طرفه به روش دانکن، بر مبنای طرح کاملاً تصادفی نامتعادل انجام شد. نتایج نمودار نشان داد مکان‌های مورد مطالعه براساس ترکیبات شیمیایی فرعی موجود در عصارۀ گل، برگ و ساقه به‌ترتیب در سطح تشابه5/68 درصد، 5/71 درصد و 63 درصد در 3 رویشگاه قرار می‌گیرند. همچنین عامل‌های جداسازی رویشگاه‌های مختلف از هم، به‌خوبی مشخص شده است که در اندام گل ترکیبات استر و گلیکوزید، در اندام برگ  اسید، گلیکوزید، آمید و ترپن و بالاخره در اندام ساقه ترکیبات هیدروکربن و نیتریل، باعث تفکیک رویشگاه‌های مورد مطالعه شدند. به‌طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که روش طبقه‌بندی خوشه‌ای از دقت زیادی برخوردار است و می‌تواند شاخص‌های گیاهی اندازه‌گیری‌شده را به‌نحو مطلوبی، بررسی کند و عامل‌هایی را که باعث جدایی مکان‌های مرتعی از هم شده است، به‌صورت دقیق مشخص کند. پیشنهاد می‌شود تحقیقات مشابه در سایر رویشگاه‌های گل‌ماهور در مناطق دیگر کشور انجام گیرد تا بهتر بتوان مهم‌ترین رویشگاه این گیاه را شناسایی کرد. همچنین پیشنهاد می‌شود با فراهم‌کردن شرایط محیطی لازم گیاه، کشت آن را  را در سطح وسیع انجام داد تا حداکثر استفاده از مواد مؤثر گیاه صورت گیرد. ضمن اینکه از روند رو به زوال گل‌ ماهور جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Classification the Rangeland Habitat of Verbascum songaricum schrenk Using Cluster Analysis Method

چکیده [English]

The main purpose of this research is to classification the rangeland sites of Verbascum songaricum schrenk and determine qualitative indices of the species which can separate this sites by cluster analysis. In this study, species were collected from 5 of its settlements, Howz Vally, Gahiz, Semeiroom entrance and Ghadam palace in Isfahan province as well as Dena place in Kohgiloye – Boyer Ahmad province . To identify secondary chemical components, in flowering stage, Verbascum songaricum were collected and dried in shade and digestion method was used for juice extraction and GC/MS set for the secondary chemical components.. According to qualitative indices Verbascum songaricum, cluster analysis of rangeland sites were done. After standardization, analysis of data was done with PC-ORD version 4/17 software and results were exhibited by classification tree..The investigation was carried out in a completely randomized design (one way ANOVA Duncan test) to determine the role of qualitative indices in classification tree.According to dendrogram obtained from cluster analysis, 3 rangeland sites were separated through 68.5 percent, 71.5 percent and 63 percent similarity level based on the secondary chemical compounds extracted from its flowers, leaves and stem. Overall, the results of current study show that the cluster analysis method has a high accuracy and this method could be investigated plant indices in appropriate manner and determine indices which can cause of split these sites.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cluster analysis
  • Qualitative indices
  • Completely randomized design
  • Verbascum songaricum