نشریه مهندسی اکوسیستم بیابان

تالاب‌ها ‌به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و باارزش‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی در جهان، نقش مهمی در پالایش آلاینده‌ها و کاهش ریزگردها، ایجاد میکروکلیمای مطلوب، حفظ تنوع زیستی و ژنتیکی و ذخیرۀ مواد آلی دارند. تالاب گاوخونی یکی از تالاب‌های مهم منطقۀ مرکزی ایران است که در دهه‌های اخیر، عوامل متعدد اقلیمی و انسانی تفاوت‌های قابل توجهی در سطوح خشک و مرطوب آن به‌وجود آورده و زمینه را برای تولید بیشتر ریزگردها در مناطق مرکزی ایران فراهم کرده است. در پژوهش حاضر نظر به نقش و اهمیت این تالاب بین‌المللی در توازن و تعادل بخشی زیست‌محیطی‌ـ اکولوژیکی مرکز کشور، تلاش شده است تا با بهره‌گیری از تکنیک‌های دورسنجی و شبکۀ عصبی عوامل مهم تأثیرگذار بر خشکیدگی تالاب و فرایند تغییرات به وقوع پیوسته در سطح تالاب در بازه زمانی 22 سال (71-1370 تا 92-1391) مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار بگیرد. بدین منظور ابتدا 21 سری از تصاویر ماهوارۀ لندست محدودۀ مطالعاتی تهیه شد. پس از موزاییک کردن تصاویر ماهواره‌ای و اعمال تصحیح هندسی و رادیومتریک تصاویر، اقدام به تهیۀ شاخص آب اختلاف نرمال شده و تفکیک سطوح خشک و مرطوب گردید و پس از اعمال عملیات پساپردازش روی نقشه‌های تولیدشده، مساحت هر طبقه محاسبه شد. سپس متوسط پارامترهای بارندگی، دما، دبی، تبخیر و سطح ایستابی برای محدودۀ مطالعاتی با استفاده از روش تیسن برآورد گردید و روند تغییرات پارامترهای مذکور با استفاده از آزمون من‌ـ‌کندال مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت برای تعیین میزان اهمیت هریک از عوامل تأثیرگذار بر خشکیدگی تالاب گاوخونی، توابع مختلف شبکۀ عصبی مصنوعی با یکدیگر مقایسه و از بهترین مدل برای مشخص کردن میزان اهمیت هر پارامتر استفاده شد. نتایج حاصل از روش من‌ـ‌کندال حاکی از کاهش معنی‌دار سطح ایستابی و دبی جریان‌های ورودی به تالاب در بازۀ زمانی مورد مطالعه است. همچنین نتایج این پژوهش براساس بهترین مدل برازش‌یافتۀ شبکۀ عصبی مصنوعی (MLP4) نشان داد که مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر تغییرات سطح تالاب گاوخونی به‌ترتیب دبی جریان‌های ورودی به تالاب، تبخیر، افت سطح ایستابی، درجه‌حرارت و بارندگی است.