نشریه مهندسی اکوسیستم بیابان

یکی از عوامل مهم و تأثیر‌گذار بر روی فرسایش، خصوصیات سنگ‌شناسی حوزۀ آبخیز است. با توجه به خصوصیات سنگ‌شناسی حوزۀ آبخیز می‌توان دانست که واکنش سنگ‌ها نسبت به فرایند هوازدگی و فرسایش در منطقه چگونه است. در مطالعات فرسایش و حفاظت خاک، بررسی ویژگی‌های سنگ‌شناسی منطقۀ مورد مطالعه بسیار مهم است. با توجه به اینکه شهرستان داراب در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور قرار دارد و مستعد فرسایش آبی است، هدف از این مطالعه بررسی ویژگی سازندهای زمین‌شناسی، حساسیت سازندها و تعیین مناطق حساس به فرسایش آبی در شمال شهرستان داراب است. همچنین در این پژوهش ارتباط بین سازندهای زمین‌شناسی، شکل زمین و شاخص تفاضلی نرمال‌شدۀ پوشش گیاهی (NDVI) بررسی شد. پس از تهیۀ نقشۀ زمین‌شناسی منطقه و تعیین نوع سازندهای موجود در منطقه، میزان حساسیت آن‌ها با استناد به جداول ارائه‌شده در روش‌های مذکور، نقشۀ مربوط به حساسیت سازندهای موجود در منطقه ترسیم شد. درنهایت به‌منظور بررسی ارتباط بین میزان حساسیت سازندهای موجود در منطقه و میزان شاخص پوشش گیاهی NDVI از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 در آبان 1394 استفاده شد. همچنین به‌منظور تهیۀ لندفرم‌ها از شاخص موقعیت توپوگرافی (TPI) در محیط GIS استفاده شد. داده‌های ورودی شاخص موقعیت توپوگرافی (TPI) شامل شیب، انحنای عرضی، انحنای حداقل و انحنای حداکثر بود. نتایج نشان داد که چهار نوع کلاس حساسیت‌پذیری در منطقه، از کم تا زیاد وجود دارد. به‌طوری‌که 40/22، 26/81، 20/11، 13/41 کیلومترمربع از منطقۀ مورد مطالعه به‌ترتیب دارای حساسیت کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد به فرسایش است. همچنین مشخص شد که بیشترین NDVI در سازندآسماری‌ـ‌جهرم (0/457) با درجه حساسیت کم قرار گرفته است؛ بنابراین این سازند مکان مناسبی برای رشد پوشش گیاهی به‌حساب می‌آید. نتایج طبقه‌بندی مورفولوژیکی منطقۀ مطالعاتی نشان داد که منطقۀ مورد مطالعه شامل 10 نوع لندفرم است که شامل آبراهه، دره‌های آبراهه‌های میانی، زهکش‌های مرتفع، بالا رود، دره‌های u شکل، دشت‌های کوچک، شیب‌های باز، شیب‌های بالایی، یال‌های مرتفع، یال‌های شیب میانی، یال‌های مرتفع و قلۀ کوه است. بیشترین نوع لندفرم در منطقۀ مورد مطالعه مربوط به آبراهه (44/36درصد) و بعد از آن قله‌ها (33/38 درصد) و کمترین مربوط به دشت‌های کوچک (0/12 درصد) است.