نشریه مهندسی اکوسیستم بیابان

خشکسالی پدیده‌ای طبیعی و اقلیمی است که موجب اختلال در اکوسیستم می‌شود. اکوسیستم‌های مرتعی مناطق خشک که بخش چشمگیری از سرزمین ما نیز در قلمرو آن قرار دارد، در مجموع نظام‌های شکننده‌ای هستند که در برابر تغییرات اقلیمی به سادگی در معرض انهدام قرار می‌گیرند. بنابراین شناخت و پایش خشکسالی با شاخص‌های معتبر، اولین قدم در جهت مدیریت این پدیده محسوب می‌شود. پایش خشکسالی با استفاده از سیستم‌های سنتی مرسوم دشوار است. فناوری سنجش از دور علی‌رغم عمر کوتاه خود، به همراه سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، توانایی‌ خود را در ارائۀ اطلاعات سودمند و بموقع دربارۀ پدیدۀ خشکسالی نشان داده است. تحقیق حاضر در مراتع استان یزد و به‌منظور پایش خشکسالی انجام شده است. نظر به مقایسۀ رابطۀ بین شاخص‌های ماهواره‌ای و شاخص خشکسالی اقلیمی و تعیین کارایی شاخص‌های ماهواره‌‌ای، به‌منظور برآورد شاخص اقلیمی SPI آمار بارندگی ماهانه، نزدیک‌ترین ایستگاه‌های هواشناسی به تیپ‌های مرتعی مورد مطالعه در دورۀ زمانی 200۰-200۸ به‌کار گرفته شد. برای استخراج شاخص‌های ماهواره‌ای (NDVI، EVI،NMDI ، LST و TCI) تصاویر سنجندۀ مودیس با قدرت تفکیک 500 متر، فاصلۀ زمانی برداشت هشت روز برای بازه زمانی 2000 تا 2007 و در ماه‌های فوریه تا سپتامبر یعنی ماه‌های رشد، قبل و بعد از آن تهیه شد. نتایج شاخص خشکسالی SPI در سایت‌های مرتعی استان یزد نشان داد که طی سال 2000 خشکسالی شدید و در 2007 ترسالی رخ داده است. بررسی شاخص در بازه‌های زمانی 3، 6, 9، 12، 18 و 24 ماهه نشان داد که نوسانات خشکسالی در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت در مقایسه با بازه‌های زمانی بلندمدت بیشتر است، اما تداوم کمی دارند. با توجه به ارتباط خشکسالی و بارندگی، بررسی نتایج شاخص خشکسالی هواشناسی و مقادیر بارندگی نشان داد که شاخص خشکسالی در بازه زمانی سه و نه‌ماهه با مقادیر بارندگی در سطح یک درصد همبستگی معنی‌دار دارند. به عبارت دیگر، تغییرات مقادیر بارش ماهانه بر روند تغییرات شاخص SPI در بازه زمانی کوتاه‌مدت مؤثر است. مقایسۀ آماری بین نتایج به‌دست‌آمده از محاسبۀ شاخص‌های ماهواره‌ای با شاخص خشکسالی هواشناسی نشان داد که شاخص SPI در بازه کوتاه‌مدت با شاخص‌های حرارتی و شاخص NMDI در سطح یک درصد، بیشترین همبستگی را نشان می‌دهد.