نشریه مهندسی اکوسیستم بیابان

گردوغبار محلی ناشی از فرسایش بادی از جمله بلایای طبیعی است که عمدتاً در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران مرکزی مشاهده می‌شود و معمولاً علت آن علاوه بر شرایط طبیعی حاکم، عدم مدیریت معقول روی منابع خاک است. هدف از این پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر گردوغبار محلی با استفاده از مدل DPSIR و اولویت‌بندی راهکار‌های ارائه‌شده با استفاده از تکنیک AHP و TOPSIS می‌باشد. گام اول بر اساس مرور منابع و بازدید میدانی از منطقۀ چرخۀ علت‌معلولی گردوغبار بسته شد و در گام دوم با استفاده از روش سلسله‌مراتبی معیار‌ها و شاخص‌های مشخص‌شده به‌وسیلۀ پرسش‌نامه توسط خبرگان تأیید و در نرم‌افزار اکسپرت چویس وزن‌دهی و در نهایت راهکار‌های ارائه‌شده در روش TOPSIS رتبه‌بندی گردید. معیار‌های انتخاب‌شده بر اساس مدل DPSIR هستند که به‌ترتیب 4 معیار اصلی نیرو محرکه، فشار، وضعیت و اثرات است. نتایج اوزان‌های به‌دست‌آمده در نرم‌افزار اکسپرت چویس به‌ترتیب عبارت‌اند از: نیرو محرکه (397/0)، فشار (275/0)، وضعیت (186/0) و اثرات (160/0) و همچنین از میان 33 شاخص شناسایی‌شده، سه شاخص رشد جمعیت (075/0)، افزایش تقاضای آب (067/0) و شاخص محیط‌زیست (059/0) به‌ترتیب در ردۀ یک تا سه قرار گرفتند. رتبه‌بندی پاسخ‌ها بر اساس نتایج روش TOPSIS مدیریت منابع آبی (592/0)، جلوگیری از سدسازی (575/0) و ریگ‌پاشی (75/0) بوده که به‌ترتیب رتبۀ اول تا سوم را به دست آوردند. نتایج نشان داد که مدیریت صحیح منابع آبی در حوزه‌های مختلف و بهره‌گیری از عناصر طبیعت برای حفظ آن از اهمیت بالایی در منطقه برخوردارند.