نشریه مهندسی اکوسیستم بیابان

طبقه‌بندی جوامع گیاهی یکی از روش‌هایی است که ساختار یک اکوسیستم را مشخص می‌کند و ارتباط آن را با عوامل محیطی نشان می‌دهد. فن تجزیۀ خوشه‌ای در اکولوژی توصیفی برای تعیین جوامع گیاهی کاربرد زیادی دارد. هدف از تحقیق حاضر، طبقه‌بندی مکان‌های مرتعی رویشی گل‌ماهور و مشخص‌کردن پارامترهای کیفی که باعث جداسازی این مکان‌های مرتعی شده،  به‌وسیلۀ آنالیز خوشه‌ای (CLUSTER) است. این تحقیق در پنج مکان مرتعی رویشی گل‌ماهور (دره‌حوض، قهیز، ورودی سمیرم، قلعه‌قدم و دنا) انجام گرفت. برای شناسایی ترکیبات فرعی، گیاه  در مرحلۀ گلدهی از 5 مکان مرتعی مذکور، جمع‌آوری و در سایه خشک شد و عصارۀ آن به روش هضم استخراج شد. طبقه‌بندی خوشه‌ای مکان‌های مرتعی با توجه به شاخص‌های کیفی گل‌ماهور  به روش واریانس حداقل انجام گرفت. نتایج طبقه‌بندی به‌صورت نمودار درختی ترسیم شد. برای تشخیص نقش ویژگی‌های کیفی در ساخت گروه‌های نمودار درختی و اطمینان بیشتر ازگروه‌بندی، تجزیۀ واریانس یک‌طرفه به روش دانکن، بر مبنای طرح کاملاً تصادفی نامتعادل انجام شد. نتایج نمودار نشان داد مکان‌های مورد مطالعه براساس ترکیبات شیمیایی فرعی موجود در عصارۀ گل، برگ و ساقه به‌ترتیب در سطح تشابه5/68 درصد، 5/71 درصد و 63 درصد در 3 رویشگاه قرار می‌گیرند. همچنین عامل‌های جداسازی رویشگاه‌های مختلف از هم، به‌خوبی مشخص شده است که در اندام گل ترکیبات استر و گلیکوزید، در اندام برگ  اسید، گلیکوزید، آمید و ترپن و بالاخره در اندام ساقه ترکیبات هیدروکربن و نیتریل، باعث تفکیک رویشگاه‌های مورد مطالعه شدند. به‌طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که روش طبقه‌بندی خوشه‌ای از دقت زیادی برخوردار است و می‌تواند شاخص‌های گیاهی اندازه‌گیری‌شده را به‌نحو مطلوبی، بررسی کند و عامل‌هایی را که باعث جدایی مکان‌های مرتعی از هم شده است، به‌صورت دقیق مشخص کند. پیشنهاد می‌شود تحقیقات مشابه در سایر رویشگاه‌های گل‌ماهور در مناطق دیگر کشور انجام گیرد تا بهتر بتوان مهم‌ترین رویشگاه این گیاه را شناسایی کرد. همچنین پیشنهاد می‌شود با فراهم‌کردن شرایط محیطی لازم گیاه، کشت آن را  را در سطح وسیع انجام داد تا حداکثر استفاده از مواد مؤثر گیاه صورت گیرد. ضمن اینکه از روند رو به زوال گل‌ ماهور جلوگیری شود.